Antrepolarda Yapılan Devir Ve Teslimlerde Damga Vergisi Bilmecesi

I. GİRİŞ

Bilindiği üzere antrepolarda yapılan satış ve devir işlemleri 4458 sayılı Gümrük Kanununa bağlı Gümrük Yönetmeliği’nin “Antrepolarda Bulunan Eşyanın Başkasına Devri” başlıklı 333. maddesinde yer alan hükümlere dayanılarak yapılmaktadır. Söz konusu madde yaklaşık 1 aylık zaman diliminde 2 kere değişikliğe uğramış ve bu durum mükellefler nezdinde ciddi tepkilere neden olmuştur.

Geçmiş uygulamalarda antrepolarda yapılan teslimlerde damga vergisi alınmaz iken genel bir yazıya istinaden bazı gümrük idareleri damga vergisini sorgulamaya başlamış, sonra yasal alt yapısı olmayan bu uygulamalar dava konusu edilince bu sefer yasal bir zemin oluşturulmak amacıyla 15.05.2013 tarihinde yönetmelik değiştirilmiştir.

Ondan sonra 12.06.2013 tarihinde yönetmelik yeniden değiştirilmiş ve görünürde damga vergisi ortadan kaldırılmıştır.

Bu yazımızda yaklaşık 7 aylık zaman diliminde, antrepolarda yapılan devir ve teslimlerin damga vergisi karşısındaki durumunun uğradığı değişiklikleri sizlere açıklamaya çalışacağız.

II. DAMGA VERGİSİ UYGULAMASI BİR YAZI İLE BAŞLADI.

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu`nun 15. maddesinde Maliye Bakanlığı damga vergisinin uygulamasıyla ilgili olarak tek yetkili kılınmıştır. Bu yetki çerçevesinde damga vergisine ilişkin tarh, tebliğ, tahakkuk ve tahsil işlemleri Maliye Bakanlığı tarafından yerine getirilmektedir.

Ancak Damga Vergisi Kanunu`nun "Resmi dairelerin mecburiyeti"ni açıklayan 26. maddesinde;

"Resmi dairelerin ilgili memurları kendilerine ibraz edilen kâğıtların damga vergisini aramaya ve vergisi hiç ödenmemiş veya noksan ödenmiş olanları bir tutanakla tespit etmeye veya bunları tutanağı düzenlemek üzere, vergi dairesine göndermeye mecburdurlar."

hükmüne yer verilmiştir.

Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere Gümrük İdareleri kendilerine sunulan kâğıtların damga vergisinin tahsil edilip edilmediğini kontrol etmeye ve tahsil edilmeyenleri vergi dairelerine bildirmeye mecburdur kılınmışlardır.

Konumuzla ilgili olarak, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından 05.11.2012 tarihinde 6304 sayılı bir yazı yayımlanmıştır. Bu yazıda,

Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri (YGM) ve şirketlerin yaptıkları tespit sözleşmelerinin bağlı bulundukları Gümrük İdarelerine sunulması sırasında,

İstisnai kıymetle beyanda bulunurken sunulan sözleşmeler, mukavelenameler, taahhütnameler, temliknameler, fesihnameler, kefalet senetleri ve rehin senetlerinin Gümrük İdarelerine sunulması sırasında,

damga vergisinin ödenip ödenmediğinin gümrük personelince kontrol edilerek damga vergisinin tam olarak ödenmesinin sağlanması gerektiği belirtilmiştir.

Bu yazı ile ilgili müdürlük 488 sayılı Damga Vergisi 26. Madde kapsamında Gümrük İdarelerine yüklenen sorumluluğu bir kez daha hatırlatmak istemiştir.

Bu hatırlatma yazısı ile birlikte bazı Gümrük İdareleri ilgili yönetmelik maddesinde olmamasına rağmen antrepoda yapılan satışlarda “devir sözleşmesi” talep etmeye başladılar. Nedeni ise çok basit: ortada sözleşme varsa damga vergisi de olmalıdır.

III. YÖNETMELİK DEĞİŞMEDEN ÖNCE DE SÖZLEMEYE GEREK YOKTU.

Antrepolarda yapılan satış ve devir işlemleri 4458 sayılı Gümrük Kanununa bağlı Gümrük Yönetmeliği’nin “Antrepolarda Bulunan Eşyanın Başkasına Devri” başlıklı 333. maddesinde yer alan hükümlere dayanılarak yapılmaktadır. Söz konusu 333 üncü maddenin 15.05.2013 tarihinde değişmeden önceki şekli şöyleydi;

“(1) Gümrük antrepolarında depolanan eşya satış suretiyle başkasına da devredilebilir. Bunun için devreden ve devralanın isteklerinin, ilgili gümrük idaresine yazılı olarak bildirilmesi gerekir. Bu devir isteğinin idarece kabulü, eşyaya ait gümrük vergileri ile para cezalarının devralan tarafından üstlenilmesine bağlıdır. Yazılı bildirim şartının aranmayacağı haller Müsteşarlıkça belirlenir.

(2) Eşyanın mülkiyeti ile ilgili olarak devri önleyici herhangi bir durumun varlığı halinde bu durum açıklığa kavuşturulmadan devir işlemi yapılamaz.

(3) Devir isteğinin uygun görülmesi halinde, antrepo stok kayıtlarında gerekli değişiklikler yapılarak devir işlemi tamamlanır. Bu durumda, eşya ile ilgili hukuki sorumluluklar devralana geçer.”

Madde hükmünden de görüleceği üzere devir işlemini engelleyici herhangi bir durumun olmaması ve devir eden ve alanın yazılı istekleri ile devralanın eşyaya ait gümrük vergileri ile para cezalarını üstlenmesi halinde devir işlemleri gümrük idarelerince karara bağlanarak tamamlanmaktadır.

Ancak devir isteklerine ilişkin dilekçe veya taahhütnamelerin ne şekilde düzenleneceği Gümrük Mevzuatında düzenlenmemiştir. Bu nedenle her gümrük idaresi kendine has uygulaması çerçevesinde dilekçe ve taahhütname formatı belirleyerek yükümlülerin de bu yönde dilekçe ve taahhütname vermesini zorunlu kılabilmekteydi. Yine bazı gümrük idarelerince dilekçe ve taahhütnamelerle yetinilmeyip devir işlemine dayanak oluşturmasını teminen devir eden ve alan tarafından imzalanan “devir sözleşmesi” talep edilebilmekteydi.

Söz konusu devir sözleşmesi düzenlendikten sonra ilgili gümrük idaresi mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine devir sözleşmesiyle ilgili olarak damga vergisinin ödenmediğini yazılı olarak bildirmekteydi. Vergi dairesi de mükellefe cezalı tarhiyatı içeren vergi ceza ihbarnamelerini göndermekteydi.

Gümrük İdaresinin talebi doğrultusunda düzenlenen bu belgenin üzerinde "devir sözleşmesi" ibaresi kullanılmış olsa bile, özü itibarıyla Gümrük Mevzuatı gereğince gümrük işlemlerinde devir alanın vergisel yükümlükleri üzerine aldığını gösterir bir bildirim niteliğinde olduğundan bu belgeyi damga vergisine tabi bir sözleşme olarak kabul etmek hukuka aykırıdır.

Mükelleflerle Gümrük idareleri arasında ihtilafa neden olan benzer durumlarda, çeşitli gümrük müdürlükleri tarafından Gelir İdaresi Başkanlığının bu konudaki görüşü sorulmuştur. Gelir İdaresi Başkanlığının 24.12.2012 tarihli 131902 sayılı yazısında aşağıdaki gibi bir görüş bildirmiştir;

"İlgide kayıtlı yazınız ekinde yer alan, … tarafından Trabzon Gümrük Müdürlüğüne hitaben düzenlenen yazıların incelenmesinden, söz konusu kağıdın… cinsi eşyanın devrine ilişkin bilgilendirme amaçlı düzenlendiği; … tarafından anılan Gümrük Müdürlüğüne hitaben düzenlenen yazıların da, kambiyo haricindeki tüm sorumluluklara muhatap olmak üzere devir almayı üstlenen … tarafından Gümrük Müdürlüğüne verilen bilgilendirme amaçlı yazılar olduğu anlaşılmaktadır.

Buna göre, Trabzon Gümrük Müdürlüğüne bilgi verme amacıyla düzenlenen kâğıtların Damga Vergisi Kanunu`na ekli (1) Sayılı Tabloda sayılan kâğıtlar mahiyetinde bulunmadığından damga vergisine tabi tutulması mümkün değildir."

Bu görüşe rağmen birçok mükellef idare ile bu konuda davalık olmuştur. Davaların mükellef lehine sonuçlanmaya başlamasından sonra damga vergisini yasal hale getirmek için ilgili yönetmelikte değişiklik yapılmış ve devir sözleşmesi ibaresi açık açık zikredilmiştir.

IV. 15.05.2013’TE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLE ANTREPODA YAPILAN DEVİRLER İLE İLGİLİ DÜZENLENEN EVRAKLARIN DAMGA VERGİSİNE TABİ OLDUĞU KESİNLEŞTİ.

15 Mayıs 2013 tarihli ve 28648 sayılı Resmi Gazete’de Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’te yapılan düzenleme ile Gümrük Yönetmeliği’nin Antrepolardaki eşyanın başkasına devri başlıklı 333 üncü maddesi değiştirilmiş, antrepo rejimine tabi tutulan eşyanın başkasına devredilmesi halinde değişiklik öncesi devreden ve devralanın isteklerinin, ilgili gümrük idaresine yazılı olarak bildirilmesi yükümlülüğüne ilave olarak devir sözleşmesi ile taahhütname yapma zorunluluğu getirilmişti. Böylelikle daha önceki düzenleme uyarınca yapılan bildirim yükümlülüğünün Damga Vergisi gerektirmeyeceği savunulabiliyorken artık devir sözleşmesi ve taahhütname yükümlülüğünün getirilmiş olması karşısında bu işlemlerin Damga Vergisine tabi olmadığını söylemek mümkün olmayacaktı.

Söz konusu değişiklikten sonra gümrük idareleri şube müdürlüklerine genel yazı ile durumu açıklayan yazılar göndermeye başlamıştır. Bu yazılardan biri olan İstanbul Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü’nün 27.05.2013 tarih ve 34179 sayılı yazısı özetle şu şekildedir;

“...antrepo eşya devrine 333. Maddede değişiklik sonucunda devirlerin tarafların dilekçesi, sözleşme ve taahhütname alınarak yapılmasının hüküm altına alınması ile sözleşmeden ve taahhütnameden damga vergisi alınması gerektiğinin bilinmesi gerektiği talimatlandırılmıştı.

İlgili mevzuatın incelenmesi sonucunda antrepoda eşya devrinde alınan taahhütname belli bir parayı ihtiva etmediğinden damga vergisi tahsili gerekmediği, düzenlenecek sözleşmenin nüsha sayısı hakkında herhangi bir yasal zorunluluk bulunmadığından bir nüsha olarak düzenlenmesinde sakınca bulunmadığı, düzenlenen her sözleşme nüshasının ayrı ayrı damga vergisine tabi olduğunun bilinmesi gerektiği hususunda;

Bilgi ve gereğini rica ederim”

Fakat bu durum fazla uzun sürmedi belki de uygulama fırsatı bulamadan 12.06.2013 tarihinde yönetmelikte yapılan değişiklikle son buldu.

V. 12.06.2013’te YAPILAN DEĞİŞİKLİKLE DEVİR SÖZLEŞMEDİ İBARESİ YÖNETMELİKTEN ÇIKARILDI

12.06.2013 tarih ve 28675 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan yönetmelikle ilgili maddede tekrar değişiklik yapılmıştır. Son önceki uygulama ve son 2 değişiklik karşılaştırmalı olarak aşağıdaki gibidir;

Görüldüğü üzere 15.05.2013 tarihinde yapılan değişiklikte devir sırasında gerekli belgeler olan dilekçe, devir sözleşmesi ve taahhütname açıkça yazılmış iken 12.06.2013 tarihinde yapılan yeni düzenlemede sadece devir işlemine ilişkin belgeler ibaresi kullanılmış fakat bu belgelerin neler olduğu açıklanmamıştır. Doğal olarak bu durum mükellefler nezdinde tereddütler oluşmasına neden olmuştur. Çünkü bu düzenleme; eskisi gibi gümrük idareleri arasında değişik uygulamalara neden olabilecek ucu açık bir düzenlemedir. Devir işlemine ilişkin belgeler konusu; her gümrük idaresinde aynı olacak şekilde açıklığa kavuşturulması zorunlu bir husustur.

Fakat söz konusu değişiklikle şuan itibariyle antrepoda yapılan satışlarla ilgili düzenlenen evraklarda damga vergisi sorgulama uygulamasına son verilmiştir.

VI. SONUÇ

Antrepolarda yapılan satışlar nedeniyle damga vergisi sorgulanmaz iken Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Risk Yönetimi ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 05.11.2012 tarih ve 6304 sayılı hatırlatma yazısı ile sorgulanmaya başlanmıştır. Bu yazı ile bazı gümrük idareleri yönetmelikte yazılı olmadığı halde antrepolarda satış yapanlardan devir sözleşmesi talep etmeye başlamış ve damga vergisi ödenmeyen bu sözleşmeleri vergi dairelerine bildirmeye başlamıştı. Buna istinaden vergi daireleri mükelleflere cezalı damga vergisi tarhiyatı yapmaktaydı. Vergi mahkemelerinde dava sayısının artması ve açılan davaların mükellefler lehine sonuçlanması ve de gümrük idareleri arasında farklı uygulamaların doğması nedeniyle yönetmelik 15.06.2013 tarihinde değiştirilmiş ve ilk defa açık olarak devir sözleşmesi ve taahhütname ibareleri yönetmelikte belirtilmişti. Fakat uygulama fırsatı bulamadan 12.06.2013 tarihinde yönetmelik tekrardan değiştirilmiş ve devir sözleşmesi ile taahhütname ibareleri yönetmelikten çıkartılmıştır. Bunlar yerine “devir işlemine ilişkin belgeler” ibaresi kullanılmış fakat bu belgelerin neler olduğu açıkça belirtilmemiştir. Devir işlemine ilişkin belgeler konusu; her gümrük idaresinde aynı olacak şekilde açıklığa kavuşturulması zorunlu bir husustur. Fakat yukarıda da belirttiğimiz üzere; söz konusu değişiklikle antrepoda yapılan satışlarla ilgili düzenlenen evraklarda şuan itibariyle damga vergisi sorgulama uygulamasına son verilmiştir.