7194 Sayılı Kanun ile 193 sayılı Kanun’un 86. maddesi değiştirilmiş, birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı ve birinci işverenden alınan dâhil ücret gelirleri toplamı tarifede yazılı dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı aşanlar için beyanname verme yükümlülüğü getirilmiştir.
Buna konuda detaylı açıklama, 27.05.2020 tarihli ve 31137 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 311 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile yapılmıştır.
Yapılan düzenlemeye göre, tevkif suretiyle vergilendirilmiş;
- Tek işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamı 103. maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşması,
- Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 600.000 TL) aşması,
- Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2020 yılı için 49.000 TL) aşması,
halinde, ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenebilecektir.
Ücret gelirlerinin beyan edilip edilmeyeceği kendi içerisinde değerlendirilecek, diğer gelirlerin bulunması halinde bu gelirler hesaplamaya dâhil edilmeyecektir.
Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yıl içinde tevkif suretiyle ödenen vergiler mahsup edilebilecek, tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirleri (193 sayılı Kanunun 64. maddesinde yer alan diğer ücretler hariç), tutarı ne olursa olsun yıllık beyannameyle beyan edilecektir.
Özel Sektör İşyerlerinde Birden Fazla İşverenin Yanında Çalışanların Durumu
Aşağıdaki hallerde, hizmet erbabının ücretlerinin birden fazla işverenden elde edildiği kabul edilecektir.
- Bir özel sektör işvereninin yanında çalışan hizmet erbabının, yıl içerisinde bu işverenden elde ettiği ücretinin yanı sıra, başka bir özel sektör işvereninden ya da kamu kurum veya kuruluşundan da elde ettiği ücret gelirleri,
- Aynı takvim yılı içinde bir özel sektör işvereninin yanında çalışmakta iken, işten ayrılarak başka bir özel sektör işvereninin yanında ya da kamu kurum veya kuruluşunda çalışmaya başlanılması nedeniyle elde ettiği ücret gelirleri,
- Aynı takvim yılı içinde, gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yanında çalışan hizmet erbabının, söz konusu mükelleflerin ortağı oldukları iş ortaklığı veya adi ortaklıklar bünyesinde çalışmaya başlamaları halinde elde ettikleri ücret gelirleri.
Çalışanın birden fazla işverenden ücret geliri elde etmesi durumunda her bir işverenden elde edilen ücret ayrı ayrı vergilendirilecek olup ücret matrahları birbiri ile ilişkilendirilmeyecektir.
İşveren değişikliği yapılması durumunda ise yeni işverenden alınacak ücret, eski işverenden alınan ücret matrahı ile ilişkilendirilmeden sıfır matrah esas alınmak suretiyle vergilendirilecektir.
İki ayrı özel sektör firmasının birleşmesi, asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan yerlerde alt işverenin değişmesi ve işyeri ortaklarından herhangi birinin değişmesi hallerinde ücretin tek işverenden elde edildiği kabul edilecektir.
İki ayrı özel sektör firmasının birleşmesi (devir, nev’i değişikliği ve bölünme halleri dahil) hallerinde ücretin tek işverenden elde edildiği kabul edilecektir.
Yıl içerisinde işveren değiştiren çalışan, ücret gelirine ilişkin gelir vergisi matrahını yeni işverenine bildirmek suretiyle ücretinin gelir vergisi tarifesine göre kümülatif olarak vergilendirilmesini talep edebilir. Bu durumda yeni işveren kümülatif matrahı dikkate alarak tevkifat yapar.
Ücret gelirleri kümülatif matrah dikkate alınarak vergilenen çalışanın bu gelirlerini yıllık beyannameyle beyan etme yükümlülüğü bulunması durumunda, yıllık beyannamede bildirilen matrah üzerinden hesaplanan gelir vergisinden kümülatif matrah dikkate alınmak suretiyle tevkif suretiyle ödenen vergiler mahsup edilebilecektir.
Buna göre; bir takvim yılında tek ve/veya birden fazla işverenden tevkifatlı veya tevkifatsız olarak ücret geliri elde edenler belli şartları sağlamaları halinde takip eden yıl mart ayında yıllık beyanname verecek muhtemel ücretliler aşağıdaki gibidir;
- Tek/birden fazla işverenden ücret alan ücretliler, yıl içinde işveren değiştiren ücretliler,
- Üst düzey ücret geliri elde eden genel müdürler ve CEO/CFO’lar, baş yönetici, tepe yönetici, icra kurulu başkanları, yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleri, tasfiye memurları,
- Yurtdışındaki firmalardan tevkifatsız ücret geliri olanlar, yabancı şirketlerin Türkiye’deki irtibat ofislerinde çalışıp istisna kapsamında olmayan ücret alanlar,
- Türkiye’de tevkifatsız ücret geliri elde eden ücretliler (asgari ücret istisnasının tevkifatsız ücret gelirinin beyanına etkisi),
- Akademisyenler ve öğretim üyeleri, bilirkişiler, resmi arabulucular, eksperler, yarışma jürisi üyeleri,
- Yabancı elçilik ve konsolosluklardan tevkifatsız ücret alanlar,
- Ücret geliri elde eden sporcular ve spor hakemleri,
- Tevkifatsız ücret geliri elde eden dar mükellefler.
2022 ve 2023 Yıllarında Elde Edilen Ücret Gelirinde Yıllık Beyanname Verme Sınırları
2022 ve 2023 yıllarında ücretliler tarafından kamuda veya özel sektörde tek veya birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirleri için yıllık beyanname verilip verilmeyeceği konusunda esas belirleyici hükümler Gelir Vergisi Kanunu’nun “Toplama yapılmayan haller” başlıklı 86’ncı maddesinde yer almaktadır. Ücret gelirleri için yıllık beyanname verilip verilmeyeceğinin tespiti için 86/1-b-c bentlerindeki hükümler dikkate alınacaktır.
GVK’nın 86. maddesine göre, aşağıdaki gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.
“1. Tam mükellefiyette;
a) Gerçek usulde vergilendirilmeyen ziraî kazançlar, bu Kanunun 75’inci maddesinin (15) ve (16) numaralı bentlerinde yazılı menkul sermaye iratları, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı,
b) Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş 103’üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL, 2023 yılı için 1.900.000 TL) aşmayan ücretler (birden fazla işverenden ücret almakla beraber, birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı, 103’üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL, 2023 yılı için 150.000 TL) ve birinci işverenden alınan dâhil ücret gelirleri toplamı 103 üncü maddede yazılı tarifenin dördüncü gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 880.000 TL, 2023 yılı için 1.900.000 TL) aşmayan mükelleflerin, tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretleri dâhil),
c) Vergiye tâbi gelir toplamının [(a) ve (b) bentlerinde belirtilenler hariç] 103 üncü maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2022 yılı için 70.000 TL, 2023 yılı için 150.000 TL) aşmaması koşuluyla, Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan; birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları,
d) Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 2022 yılı için 3.800 TL’yi (2023 yılı için 8.400 TL) aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları.
2. Dar mükellefiyette, tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar.”
Yıllık beyanname verilmesi gereken ücret geliri için Gelir İdaresi tarafından Hazır Beyan Sistemi üzerinde önceden hazırlanarak mükelleflerin onayına sunulan beyannamenin ücretli tarafından istenmesi halinde gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra kabul edilip onaylandığı anda, ücretli adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.
Buna göre, 2022 ve 2023 yıllarında tevkif suretiyle vergilendirilmiş veya tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirlerinin beyan sınırları şöyledir;
- Tek işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamının, gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 2022 yılı için 880.000 TL, 2023 yılı için 1.900.000 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname verilecek,
- Birden fazla işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, birden sonraki işverenden alınan ücretleri toplamının gelir vergisi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutar olan 2022 yılı için 70.000 TL, 2023 yılı için 150.000 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname verilecek,
- Birden fazla işverenden tevkifata tabi ücret geliri elde eden mükelleflerin, birinci işverenden aldıkları ücret gelirleri de dâhil olmak üzere ücretleri toplamı gelir vergisi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 2022 yılı için 880.000 TL, 2023 yılı için 1.900.000 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname verilecek,
- Tevkifata tabi olmayan ücret gelirleri ise tam istisna kapsamında (GVK 23/14. maddesi gibi) olmadığı sürece veya 2022 yılı asgari ücretin vergi matrahının üzerinde ise kaç işverenden elde edilirse edilsin yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Tek İşverenden Alınan Tevkifata Tabi Ücretin Beyan Sınırı
2022 yılından tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve tek işverenden ücret geliri elde eden mükelleflerin, ücret gelirleri toplamı vergi tarifesinin dördüncü gelir diliminde yer alan tutar olan 880.000 TL’yi aşması (2023 yılında 1.900.000 TL) halinde, ücret gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Tek işverenlerden alınan tevkifatlı ücret gelirinde beyanname verme sınırı olan 880.000 TL ve bunun altındaki tutarlar için yıllık beyanname verilmeyecek ve yıl içinde tevkif yoluyla kesilen vergiler ücretlinin üzerinde nihai vergi olarak kalacaktır.
Söz konusu düzenlemelere ve 2022 parametrelerine göre, 2023 yılının Mart ayında beyanı gereken tam mükellef gerçek kişilerin tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş ücretlerini üç duruma göre ele alabiliriz.
- Sadece bir işverenden elde edilmesi halinde ve yıllık brüt tutarının 880 bin lirayı geçmemesi
- Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi durumunda ise, birinci işverenden sonraki işverenden / işverenlerden alınan ücretlerin toplamının 70 bin lirayı aşmaması halinde yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir.
Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işverenden alınan ücretin hangisi olacağının belirlenmesi, mükellefin serbest takdirine bırakılmıştır. Kısaca mükelleflere, bu hesaplamada en yüksek ücreti hesaplama dışı bırakma hakkı tanınmıştır.
Bu koşullara göre bir işverenden alınan ücretin yıllık 880 bin lirayı aşması veya birden fazla işverenden ücret geliri elde edilen hallerde, birden sonraki işverenden alınan brüt ücretlerin toplamının 70 bin lirayı aşması durumunda (birinci işverenden alınan da dahil olmak üzere) ücret gelirlerinin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Yukarıdaki koşullara göre yıllık beyanname verme koşulları gerçekleşmemiş olsa dahi bütün ücret gelirlerinin brüt toplamının 880 bin lirayı geçtiği hallerde, yine bütün ücret gelirlerini kapsayacak şekilde yıllık beyanname verilmesi gerekmektedir.
Birden fazla işverenden ücret alıp da beyanname vermek durumunda olanlar, Gelir Vergisi Kanununun 89. maddesinde yazılı indirimleri beyannamedeki kazançlarından indirebileceklerdir.
KAYNAK
311 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliğine ulaşmak için tıklayınız.
7194 Sayılı Kanuna ulaşmak için tıklayınız.