×

Defter ve belgeleri zayi olan mükelleflerin yapmaları gereken iş ve işlemler

Yangın ve benzeri nedenlerle defter ve belgeleri zayi olan mükelleflerin, vergilemeye ilişkin yapması gereken iş ve işlemler aşağıdaki gibidir.

Mücbir sebep halinin varlığı ve ispatı

Vergi Usul Kanunu`nun 13. maddesinde mücbir sebep hallerine yer verilmiş olup, söz konusu madde kapsamında;

-  Vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel yangın ve

-  Sahibinin iradesi dışındaki sebepler dolayısıyla defter ve vesikalarının elinden çıkmış bulunması

halleri mücbir sebep hali olarak kabul edilmiştir.

Vergi Usul Kanunu`nun 15. maddesinde, 13. maddede sayılan mücbir sebeplerden herhangi birinin vuku bulması durumunda mücbir sebebin malum olması veya ilgililer tarafından ispat ve tevsik edilmesi şartıyla vergi sürelerinin işlemeyeceği belirtilmiştir. Dolayısıyla, Maliye Bakanlığı yangın sebebiyle mücbir sebep ilan etmediği sürece, arşivde yanan evrakların durumunun belgelenebilmesi için bu hususun ispat ve tevsik edilmesi gerekmektedir.

Öte yandan yangın durumu malum olsa dahi, bu durumun vergi ödevlerinin yerine getirilmesine engel olduğunun ve mücbir sebep süresinin ilgililerce tevsiki gerekir. Genel bir afet bütün mükellefler için mücbir sebep sayılmayabilir. Afetin, mükellefin vergi ödevini yapmasına engel olacak bir afet olduğunun tevsiki gerekir.

 

Zayi belgesi alınması

Türk Ticaret Kanunu’nun 82. maddesinin 7. fıkrasında, saklamakla yükümlü olunan defter be belgelerin; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde ziyaa uğraması halinde, öğrenildiği tarihten itibaren onbeş gün içinde ticari işletmenin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden bir belge istenebileceği, bu davanın hasımsız açılacağı, mahkemenin gerekli gördüğü delillerin toplanmasını emredebileceği hükmü yer almaktadır.

Bu düzenleme çerçevesinde, yangında defter ve belgeleri zayi olan mükelleflerin, olayı tevsik eden belgelerle (itfaiye raporu, vb) birlikte yetkili mahkemeye başvurulması ve zayi belgesi alınması gerekmektedir.

Zayi belgesi talebi, ticari işletmenin bulunduğu yer Asliye Ticaret Mahkemesi’nden istenir.

Mahkemeye müracaat ederken hangi defter ve belgeler için zayi belgesi istenildiği belirtilmelidir. Mahkeme tarafından vuku bulan olayın mahiyetine göre gerekli belgeler (örneğin itfaiye raporu) talep edilmekte olduğu için söz konusu belgeleri müracaat esnasında mahkemeye sunmak gerekli olmaktadır. Ayrıca yangın çıkması sonucu defter ve belgelerin yandığı durum için alınacak itfaiye raporunda yanmış ve okunamaz hale gelmiş defter-belgeler ile ilgili tespitlerin (nev’i, seri-sıra no, cilt adedi ve boş veya kullanılmış olma durumu) raporda yer almasının sağlanması yerinde olacaktır. İlave olarak hizmet ilişkisi sebebi ile bu afet esnasında zayi olan belgelerin neden bu mahalde bulunduğunu da ayrıca ispat etmesi bakımından hizmet sözleşmesi vb. belgelerin de mahkemeye başvuru evraklarına eklenmesinde yarar olacaktır. 

Başvuru süresi olan 15 günlük süre hak düşürücü süredir. Kanun gereği öğrenilme tarihinden itibaren 15 gün içinde Asliye Ticaret Mahkemesi’ne başvuruda bulunulmalıdır.

 

Defter ve belgelerin ibraz edilememesi

Vergi Usul Kanunu’nun 30. maddesinin ikinci fıkrasının 4 no.lu bendine göre, defter ve belgelerin vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir nedenle “ibraz edilmemesi”, re’sen takdir nedenidir.

Defter ve belgelerin ibraz edilmemesi aynı zamanda vergi ziyaı ve usulsüzlük cezası kesilmesini gerektirmektedir.

Vergi Usul Kanunu’nun 373. maddesinde,  mücbir sebeplerden herhangi birinin vukua geldiği malum ise veya tevsik ve ispat olunursa vergi cezasının kesilmeyeceği hükmü yer almaktadır.

 

Defter ve belgelerin ibraz edilememesi durumunda katma değer vergisi uygulaması

KDV Uygulama Tebliği`nin IV. KDV İadesinde Ortak Hususlar" bölümünün  "D. Diğer Hususlar" başlığı altında "2. Defter ve Belgelerin Zayi Olması (Yangın, Su Baskını, Çalınma Gibi) Durumunda İade" maddesinde yer alan açıklamalar aşağıdaki gibidir:

"213 sayılı Kanun`un 13 üncü maddesinde belirtilen mücbir sebep hali nedeniyle defter ve belgelerinin zayi olduğunu Türk Ticaret Kanununun 82 nci maddesine uygun olarak ispat eden mükelleflerin iade talepleri, iade talebi ile ilgili alış ve giderlere ait KDV’nin satıcılar tarafından ilgili dönem beyanlarına dahil edildiğinin ispatına bağlı olarak yerine getirilir.

İndirim konusu yapılan verginin satıcılar tarafından beyan edilip ödendiğinin herhangi bir şekilde tevsik edilememesi halinde vergi inceleme raporuna göre işlem yapılır.

Mücbir sebep hali bulunan satıcının beyanname verme ve buna ilişkin vergiyi ödeme süresinin 213 sayılı Kanunun 111 inci maddesi uyarınca uzamış olması halinde bu süre içindeki iade talepleri de genel esaslara göre yerine getirilir.

3065 sayılı Kanunun 29 ve 34 üncü maddeleri gereğince KDV’nin indirim konusu yapılabilmesi için; a) Vergi, alış faturası veya benzeri vesikalar ile gümrük makbuzu üzerinde ayrıca gösterilmeli, b) Söz konusu vesikalar, vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılı aşılmamak şartıyla kanuni defterlere kaydedilmelidir.

Buna göre, defter ve belgeleri çeşitli nedenlerle zayi olan mükelleflerin, bu dönemlere ilişkin olarak verdikleri KDV beyannamelerinde indirim konusu yaptıkları vergileri gerçekten yüklenip yüklenmedikleri, defterlerine kaydedip kaydetmedikleri, dolayısıyla indirime hak kazanıp kazanmadıklarının harici delillerle tespiti gerekmektedir. Bu kapsamda indirim konusu yapılan verginin satıcılar tarafından beyannamesine dahil edildiğinin tespiti delil olarak kabul edilir."

Yukarıdaki açıklamalar çerçevesinde, meydana gelen yangında defter ve belgeleri zayi olanların, süresinde başvurarak zayi belgesi almaları, yüklenilen katma değer vergisinin indirimi veya iadesi için önemlidir.

"Güven, Kontrole Mani Değildir."Bize Ulaşın

Teklif Al

Vergi Takvimi