Bazı durumlarda idare tarafından dernek yönetim kurulu üyelerine izinsiz yardım toplama faaliyeti çerçevesinde idarî para cezası kesilmekte ve bu idarî işleme Valilik makamının onayı da eklenerek bir tebligat yapılmaktadır. Bu işlemin izinsiz yardım toplama değil bağış kapsamında olduğunu, idarenin keyfi ve haksız bir idarî para cezası uyguladığını düşünülüyorsa idarî işlemin iptali sulh ceza hakimliğinden talep edilebilir.
Yardım Toplama Kanunu 3. maddesi gereğince kamu yararına uygun olarak, amaçlarını gerçekleştirmek, muhtaç kişilere yardım sağlamak ve kamu hizmetlerinden bir veya birkaçını gerçekleştirmek veya destek olmak üzere gerçek kişiler, dernekler, kurumlar, vakıflar, spor kulüpleri, gazete ve dergiler yardım toplayabilirler. 5. madde gereğince; “Bu Kanuna göre; makbuzla, belirli yerlere kutu koyarak, bankalarda hesap açtırarak, yardım pulu çıkararak, eşya piyangosu düzenleyerek, kültürel gösteriler ve sergiler yoluyla, spor gösterileri, gezi ve eğlenceler düzenlemek veya bilgileri otomatik ya da elektronik olarak işleme tâbi tutmuş sistemler kullanmak suretiyle yardım toplanabilir.” En önemlisi de madde 6 gereğince; “Kişiler ve kuruluşlar, yetkili makamdan izin almadan yardım toplayamazlar. Ancak, kamu yararına çalışan dernek, kurum ve vakıflardan hangilerinin izin almadan yardım toplayabilecekleri, Cumhurbaşkanınca belirlenip ilân edilir.” Bu durumda yardım toplamak izne tâbidir.
Yardım Toplama Kanunu 29. maddesinin 2. cümlesi “İnternet ortamında izinsiz yardım toplanması hâlinde ise on bin Türk lirasından iki yüz bin Türk lirasına kadar idarî para cezası verilir.” şeklindedir. Aynı kanunun 7. Maddesi ise “Yardım toplama faaliyeti bir ilin birden fazla ilçesini kapsıyorsa o ilin valisinden, bir ilçenin sınırları içinde ise o ilçenin kaymakamından izin alınır. Yardım toplama faaliyeti birden fazla ili kapsıyorsa yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek veya tüzel kişilerin yerleşim yerinin bulunduğu ilin valisinden izin alınır ve izni veren valilik tarafından ilgili valiliklere ve İçişleri Bakanlığına bilgi verilir. Yardım toplama faaliyetleriyle ilgili işlemler dernekler birimlerince yürütülür.” şeklindedir.
Bağış ve yardım mevzuatta ayrı ayrı düzenlenmemiştir ancak; bu iki kavramın aralarındaki farkı anlamak için uygulamaya bakmak gerekir. Bağış genel olarak gerçek veya tüzel bir kişinin bedelsiz veya başkaca bir karşılık almaksızın, gönüllü olarak bir para veya malın mülkiyetini bir derneğe devretmesidir. Yardım ise bir derneğin belirli bir amaca yönelik kullanmak şartı ile kişi ve kurumlardan bağış talep etmesidir. Bağış ve yardım arasındaki farkın anlaşılabilmesi için gelir getirici faaliyetin niteliğine, kapsamına ve faaliyetin yapıldığı yere dikkat edilmesi gerekir. Genel anlamda derneklerin dernek merkezi dışında gerçekleştirdikleri gelir getirici faaliyetleri ise yardım toplama faaliyeti olarak tanımlanır ve Yardım Toplama Kanunu hükümleri çerçevesinde, izne tabi tutulur.
Derneklerin üyelik aidatları ve elde ettikleri bağış gelirleri yardım toplama kanunu kapsamı dışındadır. Şöyle ki; Yardım Toplama Kanunu 2. maddesi; “Bu Kanun; yardım toplamaya yetkili kişi ve kuruluşların, amaçlarına ve kamu yararına uygun olarak, yardım toplama faaliyetlerine ait esasları kapsar. Türk Silahlı Kuvvetlerinin kendi bünyesi içerisindeki yardım toplama faaliyetleri ile dernekler, sendikalar ve bunların üst kuruluşlarına, spor kulüplerine, mesleki kuruluşlara ve bağış kabulüne yetkili vakıflara kendi statülerine göre üyeleri ve diğer kişiler tarafından yapılacak bağış ve yardımlarla bunların öz kaynaklarından sağlayacakları gelirler, bu Kanunun kapsamı dışındadır. “ şeklindedir.
Dernekler amaçlarına uygun faaliyetlerini yerine getirmek ve idarî masraflarını karşılamak amacıyla gerçek ve tüzel kişilerden bağış alabilirler. Bağışlar ayni ya da nakdi olabilir. Bağış alınması veya yapılması herhangi bir idarî izne tabi tutulmamıştır. Böyle bir insanî ve gönüllülük esasına dayanan işlemin idarenin izinsiz yardım olarak değerlendirerek ve yardım platformu yaratılmış gibi düşünülerek idarî para cezasına tabi tutması haksız, hukuksuz, sebepsiz ve kamu yararı amacına aykırıdır.
Eğer sosyal medyada yapılan paylaşımlar derneğe üye kazandırmak veya üyelerin aidatlarını düzenli ödemesini teşvik etmek içinse bu sıkıntı oluşturmayacaktır ancak paylaşımlar herkese açık ve IBAN numarası herkesin göreceği ve izinsiz yardım toplama platformu oluşturacak mahiyette ise buna dikkat edilmesi gerekir. Herkese açık paylaşılan IBAN numarasına gelen bağışların açıklamalarına, mahiyetlerine, öncesinde bir yardım çağrısı başlatılıp başlatılmadığına, toplanan paranın büyüklüğüne bakılarak değerlendirmeye tabi tutulmalı ve sadece banka hesap dökümlerinde para girdisinin görülmesi izinsiz yardım toplama olarak değerlendirilmemelidir.
Son olarak, İçişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliğince hazırlanan 28.05.2009 tarih, 8234 sayılı hukuki görüşte:
"Derneklerin merkezinin, şubesinin veya temsilciliğinin bulunduğu yerde, yönetim kurulu üyeleri veya yönetim kurulunca yetkilendirilerek adına yetki belgesi düzenlenmiş kişiler tarafından, alındı belgesi karşılığında veya derneğin kendi web sitesi üzerinden bağış kabul edilebileceği; ancak, organizasyonlarda bulunularak, ilan edilerek, duyuru yapılarak ya da kapı kapı dolaşılarak kişi ve kuruluşlardan yardım yapması istenilecek ise, 2860 sayılı Yardım Toplama Kanunu kapsamında hareket edilmesi gerektiği” ifade edilmiştir.