İçişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan “Dernekler Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” 21.10.2021 tarih ve 31635 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Bilindiği üzere; dernekler ile kar amacı gütmeyen kuruluşlar ve vakıfların tabi olacakları usul ve esaslar Dernekler Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir.
21.10.2021 tarihinde yayımlanan yönetmelikle, Dernekler Yönetmeliği’nde çok sayıda önemli değişiklik yapılmış; yönetmelik 31.12.2020 tarihli ve 31351 sayılı 5. Mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanan “7262 Sayılı "Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun” ‘la 5253 sayılı Dernekler Kanunu’nda yapılan değişikliklere uyumlu hale getirilmiştir.
Yapılan değişikliklerin detaylarına ilişkin açıklamalar aşağıdaki gibidir.
Genel Kurul Ve Yönetim Kurulu Toplantılarının Elektronik Ortamda Yapılması
- Dernekler Yönetmeliğinin 15. maddesinde yapılan değişiklikle;
Derneklerin Genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarının elektronik ortamda yapılması imkanı getirilmiştir.
Buna göre; dernekler, elektronik ortamda yapılacak genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarını Bakanlık Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından uygun görülüp onaylanan elektronik sistemler üzerinden yapabileceklerdir. Bu sistemlere işlenecek veriler, 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun ilgili hükümlerine uygun olarak işlenir ve muhafaza edilir.
Genel kurul yapılmasına ilişkin alınan yönetim kurulu kararında ve genel kurul ilanındagenel kurulun hangi yöntemle yapılacağı belirtilir. Elektronik ortamda alınacak yönetim kurulu kararları fiziksel ortamda tutulan yönetim kurulu karar defterinden ayrı olarak tarih ve sıra sayı verilerek elektronik ortamda saklanacaktır.
Genel kurul ve yönetim kurulu toplantılarının fiziki ortamda gerçekleştirilmesine yönelik cari bütün usul ve esaslar elektronik ortamda yapılan toplantılar için de geçerlidir. Elektronik ortamda gerçekleştirilen toplantılara ilişkin her türlü bilgi, belge ve kayıt dernek tarafından muhafaza edilir.
Elektronik ortamda yapılacak dernek genel kurul veya yönetim kurulu toplantılarına katılacak üyeler sisteme, güvenli elektronik imza veya iki faktörlü kimlik doğrulama sistemi kullanarak giriş yaparlar.
Fiziki ortamda gerçekleştirilen toplantıların mevzuata aykırı yapılması durumunda uygulanan yaptırımlar elektronik ortamda yapılan toplantılar için de geçerli olacaktır.
Genel Kurul Toplantısı Sonuç Bildirimleri
- Dernekler Yönetmeliğinin 16. Ve 17. maddelerinde yapılan değişiklikle; dernekler tarafından yapılan olağan/olağanüstü genel kurul ve Şubeleri tarafından merkez olağan genel kurulu toplantısından en az iki ay önce yapılan olağan genel kurul toplantılarının sonuç bildiriminin bir örneğini toplantının yapıldığı tarihi izleyen kırk beş gün içinde (daha önce otuz gün idi) mülki idare amirliğine ve genel merkezlerine bildirmek zorundadırlar.
Yurtdışından Yardım Alma
- Yönetmeliğin “Yurtdışından Yardım Alma” olan dördüncü bölümünün başlığı “Yurt Dışı Yardımlar” şeklinde değiştirilerek sadece alınan yardımlara ilişkin düzenlemeler mevcutken yurtdışından alınan yardımlara ilişkin düzenlemeler de madde içerisine dahil edilmiştir.
Yurtdışına Yapılacak Yardımlara İlişkin Usul ve Esaslar
- Dernekler Yönetmeliğinin Yurtdışından Alınan Yardımların Bildirim Yükümlülüğü ile ilgili 18. Maddesine eklenen fıkralarla yönetmelik 5253 sayılı Dernekler Kanunu 21. Maddesine uygun şekilde düzenlenmiştir. Buna göre;
Yurt dışına yapılacak yardımlar, yardım yapılmadan önce dernekler tarafından mülki idare amirliğine bildirim yapılacaktır.
Yabancı dernekler ile yabancı vakıfların ve kar amacı gütmeyen kuruluşların şube ve temsilciliklerinin genel merkezine ve yurt dışına gönderdiği para ve yardımlar da aynı usulle yardım yapılmadan önce kendileri tarafından mülki idare amirliğine bildirim yapılacaktır.
Bu bildirimler Dernekler Bilgi Sistemi (DERBİS) üzerinden Dışişleri Bakanlığı ile de paylaşılacaktır. Afet veya acil durumlarda bu bildirim afet veya acil durumun gerçekleştiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılabilecektir.
Belirli bir proje kapsamında farklı tarihlerde yapılan yardımlara ilişkin yurt dışı bildirimi tek seferde yapılabilecektir.
Yurt dışına yapılacak 100.00 TL (yüz bin Türk Lira) veya 10.000 Euro (on bin Avro) veya eşiti dövizi aşan nakdi yardımların, bankalar ve diğer finans kuruluşları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracılığıyla yapılması esastır.
Bu tutarlar, her yıl tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında, takvim yılı başından geçerli olmak üzere arttırılır.
Ancak, finansal erişimin güç olduğu ülkelere yapılacak yardımlar finans kuruluşları kullanılmaksızın ilgili mevzuata göre nakit beyan formu ile gümrük idaresine beyan edilmek suretiyle yapılabilecektir. Bu durumda beyan, veriliş tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde dernek tarafından mülki idare amirliğine bildirilecektir.
Yardım gerçekleştirildikten sonra faaliyet sonuç bildirimi 90 (doksan) gün içerisinde mülki idare amirliğine verilir. Bu bildirime, yapılan yardımların gerçekleştiğine ilişkin form ve görsel materyaller ve benzeri kanıtlayıcı belgeler eklenir.
Yurtdışına Yapılacak Yardımlarda Bildirimin Şekli ve Faaliyet Sonuç Bildirimi
- Dernekler Yönetmeliği’nin “Başvuru” başlıklı 19. Maddesinin başlığı “Bildirimin şekli” olarak değiştirilmiş, Kanunun 5. maddesi kapsamında uluslararası faaliyet izni verilen yabancı dernekler ile yabancı vakıflar ve kar amacı gütmeyen kuruluşların Yurtdışından Aldıkları Yardımları mülki İdare amirliğine bildirimde kullandıkları “Ek-4” formu “Ek-4/A” şeklinde değiştirilmiş ve bu maddeye fıkra eklenmiştir. Buna göre;
Yurt dışına yardım yapacak dernekler ve Kanunun 5. maddesi kapsamında uluslararası faaliyet izni verilen yabancı dernekler ile yabancı vakıflar ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar, yardım yapılmadan önce Ek-4/B’de belirtilen Yurt Dışına Yapılacak Yardım Bildirimini, yardım gerçekleştirildikten sonra ise Ek-4/C’de belirtilen Yurt Dışına Yapılan Yardım Faaliyet Sonuç Bildirimini merkezinin bulunduğu sivil toplumla ilişkiler birimine verme zorunluluğu getirilmiştir.
Türkiye’de Faaliyette Bulunan Yabancı Vakıflar
- Yönetmeliğin 22. maddesinin ikinci fıkrası 5253 sayılı Dernekler Kanunu’nun 1. maddesinde 7262 Sayılı "Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun”’la yapılan değişikliğe uygun hale getirilmiştir. Buna göre; merkezi yurt dışında bulunup Türkiye’de faaliyette bulunan vakıflar da yabancı dernekler gibi kanun kapsamına alınmıştır.
Bilanço Esasına Göre Defter Tutma Limiti
- Dernekler Yönetmeliğinin Defter tutma esaslarına ilişkin 31. maddesinin birinci fıkrasında yer alan bilanço esasına göre defter tutma limiti “beş yüz bin” TL’den “bir milyon beş yüz bin” TL’ye yükseltilmiştir.
Temsilcilerin Yetki Belgesiz Yardım Tahsili
- Dernekler Yönetmeliğinin Yetki Belgesi ile ilgili 46. Maddesinde yapılan değişiklikle; Yönetim kurulu asıl üyelerine verilen dernek adına yetki belgesiz gelir tahsil edebilecek kişilere, Kanunun 24. maddesine göre görevlendirilen temsilci de eklenmiştir.
Dernek İsminde Bazı Kelimelere Bakanlık İzni Şartı
- Dernekler Yönetmeliğinin İzin Alma ile ilgili 53. Maddesinde yapılan değişiklikle; Dernek adlarında bakanlıkların görüşü alınmak suretiyle Bakanlık İzni ile kullanılabilecek olan kelimelere; Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal kelimelerinden sonra “ Şehit, Gazi” kelimeleri de eklenmiştir.
Sandık Yönergesi Suret Bildirimi
- Dernekler Yönetmeliğinin 75. Maddesinde yapılan değişiklikle; Dernek genel kurulunca kabul edilen sandık yönergesinin imzalı halinin, genel kurul toplantısını izleyen otuz gün içinde dernek başkanı tarafından mülki idare amirliğine bir suretinin verilme süresi kırk beş güne çıkartılmıştır.
Değişikliklerin Bildirimi
- Dernekler Yönetmeliğinin Değişikliklerin bildirilmesi ile ilgili 92. Maddesinde yapılan değişiklikle; Derneklerin adreslerinde ve dernek organlarında meydana gelen değişikliklerin mülki idare amirliğine izleyen otuz gün içinde bildirim süresi, kırk beş güne çıkartılmıştır.
Ayrıca Dernek tüzüklerinde yapılan değişikliklerin de, tüzük değişikliğinin yapıldığı genel kurul toplantısını izleyen otuz gün içinde mülki idare amirliğine bildirim süresi, kırk beş güne çıkartılmıştır.
Kanunun 23. maddesinde yer alan dernek üyeliklerinde (yönetim kurulu ve denetim kurulu ile Derneğin diğer organlarına seçilen asıl ve yedek üyeleri, üyeliğe kabul edilenler ile üyeliği sona erenler) meydana gelen değişiklikler kırk beş gün içinde Üye Değişiklik Bildiriminin (Ek-27) doldurulup derneğin merkezinin bulunduğu sivil toplumla ilişkiler birimine bildirilmesi gerekmektedir.
DERBİS Şifresi Verilmesi
- Dernekler Yönetmeliğinin İşlemlerin elektronik ortamda yapılması ile ilgili 96. Maddesine eklenen fıkra ile; Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü, Yönetmelik gereğince mülki idare amirliklerine verilecek beyanname ve bildirimlerin Dernekler Bilgi Sistemi (DERBİS) aracılığıyla elektronik ortamda gönderilebilmesi amacıyla; dernek geçici yönetim kurulu başkanına veya dernek başkanına verilmek üzere sistemden üretilen kullanıcı kodu, parola ve şifreyi kısa mesaj veya diğer elektronik yollarla verebilir.
Dernek başkanı da, yönetim kurulu kararıyla görev alanlarıyla sınırlı olmak üzere derneğin idari ve mali işlemlerinden sorumlu kişilerine Dernekler Bilgi Sistemine (DERBİS) giriş yetkisi verebilir. Yetki verilmesi dernek başkanının sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Risk Analizi Ve Denetim
- Dernekler Yönetmeliğine, dernek denetimlerinin risk analizlerine yapılmasına ilişkin ek madde 1 eklenmiştir. Buna göre;
Denetimlerin risk analizlerine göre yapılması esastır. Risk analizi yapılmasına ve derneklerin denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü tarafından belirlenir.
Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü tarafından derneklere yönelik suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile mücadele kapsamında risk analizi yapılır.
Derneklerin risk grupları yüksek, orta ve düşük olarak belirlenir. Risk analizi için belirlenen kriterler elde edilen yeni bilgiler doğrultusunda her yıl gözden geçirilir ve değerlendirilir. Yüksek ve orta risk grubunda yer alan dernekler için denetim programları hazırlanır ve bu dernekler İçişleri Bakanı veya mülkî idare amiri tarafından kamu görevlilerine denetim yaptırılır.
Yüksek, orta ve düşük risk grubuna giren derneklerin denetimi Bakan tarafından İçişleri Bakanlığı mülkiye müfettişleri veya dernekler denetçileri vasıtasıyla yapılır.
Mülki idare amirleri tarafından yaptırılan denetimlerde, öncelikle sivil toplumla ilişkiler birimlerinde görevli olanlar olmak üzere, mülki idare amirliklerinde istihdam edilen kamu görevlileri görevlendirilir. Ancak mülki idare amirince gerekli görülmesi halinde, diğer kurum ve kuruluşlardaki kamu görevlileri de derneklerin denetimlerinde görevlendirilebilir.
Düşük risk grubunda yer alan derneklerin mülki idare amirlerince denetletilmesi ise adli ve idari mercilerden gelen talepler veya diğer şikâyetler veya beyanname, bildirimler ve benzeri hususlar üzerinden yapılan değerlendirmeler sonucunda gerekli görülmesi durumunda yapılır.
Mülki İdare Amirlerince Yaptırılan Denetimlere İlişkin Diğer Hususlar
- Dernekler Yönetmeliğine, Mülki İdare Amirlerince Yaptırılan Denetimlere İlişkin Diğer Hususlara ilişkin ek madde 2 eklenmiştir. Buna göre;
Derneklerin denetimlerinin, mülki idare amirliklerince düzenlenen eğitim programı sonunda sertifika verilen kamu görevlileri tarafından yapılması esastır. Eğitim programına ilişkin usul ve esaslar Genel Müdürlükçe belirlenecektir.
Ancak sivil toplumla ilişkiler birimlerinde görev yapanlar ile zorunlu hallerde diğer kamu görevlilerine yaptırılacak denetimler için sertifika şartı aranmaz.
Mülki idare amirleri tarafından denetim ile görevlendirilenler, kamu kurum ve kuruluşlarından, bankalar dâhil gerçek ve tüzel kişilerden denetim görevi kapsamına giren hususla sınırlı olarak ilgili bilgi ve belgeleri istemeye yönelik yazışmaları valilikler ve kaymakamlıklar aracılığıyla yapabilir.
Mülki idare amirlerince yaptırılan denetim sonucunda düzenlenen denetim raporlarında, ilgili mevzuata göre yapılan tespit ve değerlendirmelere, yapılması gereken işlemlere ve gerekli görülen diğer hususlara yer verilir.
İlgili mevzuata ve usulüne göre düzenlenen raporlara ilişkin gerekli işlemler mülki idare amirlikleri tarafından yürütülür.
Rehberlik Ve Geri Bildirim
- Dernekler Yönetmeliğine, Rehberlik ve geri bildirime ilişkin ek madde 3 eklenmiştir. Buna göre;
Genel Müdürlük tarafından derneklerin, dernekler mevzuatı çerçevesinde tabi oldukları yükümlülüklere uymaları ve terörizmin finansmanı risklerine karşı farkındalıklarının artırılması, iyi uygulamaların paylaşılması, tavsiye ve geri bildirimlerin alınması amacıyla derneklere bulundukları risk düzeyleri ile orantılı bir şekilde eğitim programları ve çalıştaylar düzenlenmesi sağlanır.
Bilirkişilik Temel İlkeleri
- Dernekler Yönetmeliğine, Bilirkişilik temel ilkelerine ilişkin ek madde 4 eklenmiştir. Buna göre;
Derneklerin denetimi sırasında ortaya çıkan ve çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde bilirkişinin görüşüne başvurulabilir.
Bilirkişiler; 03.11.2016 tarihli ve 6754 sayılı Bilirkişilik Kanununa ve anılan Kanuna dayanılarak çıkarılan yönetmeliklere veya diğer mevzuata istinaden belirlenen ya da meslek odalarınca oluşturulan bilirkişi listelerinden tespit edilir. Üniversitelerin ilgili bölümlerindeki öğretim üyeleri ile öğretim görevlileri de bilirkişi olarak görevlendirilebilir.
Bilirkişi incelemesine ihtiyaç duyulan konularda bilirkişi bulunamaması ya da bilgisine ihtiyaç duyulan kişinin bu nitelikleri taşımaması halinde, inceleme yapılması istenilen konunun özellikleri dikkate alınarak, bilirkişi listelerinde kayıtlı olmayan uzmanlığa, özel veya teknik bilgiye sahip başka kişiler de bilirkişi olarak görevlendirilebilir.
Çözümü uzmanlığı, özel veya teknik bilgiyi gerektiren sorun açıkça belirtilmeden ve inceleme yaptırılacak konunun kapsamı ile sınırları açıkça gösterilmeden bilirkişi görevlendirilemez.
Bilirkişi; kendisinin ve evlilik bağı kalksa dahi eşinin altsoy ya da üstsoyunun, kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanın, üçüncü derece de dâhil olmak üzere kan veya kendisini oluşturan evlilik bağı kalksa dahi kayın hısımlığı bulunanların, nişanlısının üyesi olduğu dernekler veya iş ilişkisinin bulunduğu veya vekili, vasisi, kayyımı ya da yasal danışmanı sıfatıyla hareket ettiği dernekler ile ilgili konularda görevlendirilemez.
Bilirkişi, görevi sebebiyle kendisine tevdi edilen bilgi ve belgeler ile öğrendiği sırların gizliliğini sağlamakla ve korumakla yükümlüdür.
Bilirkişinin Görevlendirilmesi, Raporu Ve Ücreti
- Dernekler Yönetmeliğine, Bilirkişinin Görevlendirilmesi, Raporu Ve Ücretine ilişkin aşağıdaki ek madde 5 eklenmiştir. Buna göre;
Bilirkişi görevlendirilmesine ilişkin talepler; Bakanlık denetimlerinde Genel Müdürlüğe, mülki idare amirlerince yapılan denetimlerde ise valilik ve kaymakamlıklara bildirilir.
Genel Müdürlük tarafından yetki verilmesi durumunda dernekler denetçileri, mülki idare amirlerince yetki verilmesi durumunda ise valilik veya kaymakamlıklardaki sivil toplumla ilişkiler birim amiri tarafından bilirkişi görevlendirilebilir.
Bilirkişiye yemin verdirilerek bu hususa ilişkin yemin tutanağı düzenlenir, imzalanır. İncelemenin konusu, sınırları, bilirkişinin cevaplaması gereken sorular, raporun verilme süresi ve gerekli görülen diğer hususlar yazılı olarak bildirilir. Ayrıca inceleme konusuna ilişkin belgelerin aslı veya onaylı bir sureti dizi pusulasına bağlanarak bir tutanak ile bilirkişiye teslim edilir.
Bilirkişi raporunda; ilgili derneğin adı, bilirkişiyi görevlendirenlerin adı soyadı, incelemenin konusu, gerekçeli sonuç, varsa dernek zararının nedeni ve miktarı, raporun düzenlenme tarihi ile bilirkişinin adı ve soyadı, unvanı ve imzasının bulunması zorunludur. Birden fazla bilirkişi görevlendirilmesi durumunda; varsa farklı görüşler raporda ayrı ayrı açıklanır.
Bilirkişi raporunun değerlendirilmesi sonucu bilirkişi raporundaki eksiklik veya belirsizliğin giderilmesi için bilirkişiden ek rapor düzenlemesi veya yazılı ve sözlü açıklama yapması istenebilir, ancak açıklama veya ek rapor için bilirkişiye ücret ödenmez.
Bilirkişi ücreti İçişleri Bakanlığı Bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.
Bilirkişi görevlendirilmesinde ilişkin yönetmelik ekinde yer alan Ek-28, Ek-29, Ek-30, Ek-31, Ek-32 ve Ek-33’te örnek formlar kullanılır.
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu yönetmeliğe ulaşmak için tıklayınız.
Yönetmeliğin son hali için tıklayınız.
5253 Sayılı Dernekler Kanuna ulaşmak için tıklayınız.
Saygılarımızla.
Esas Bağımsız Denetim S. M. Mali Müşavirlik A. Ş.