Borcun vadesinde ödenmesi, haciz uygulanması veya haczolunmuş malların paraya çevrilmesi borçluyu çok zor duruma düşürecekse, bazı kamu alacakları tecil edilerek taksitlendirilebilir.
Gelir İdaresi Başkanlığı’nca 10.03.2014 tarihinde yayımlanan 2014/1 sayılı Tahsilât İç Genelgesi ile, tecil edilebilecek vergilerin kapsamına katma değer vergisi de dahil edilerek kapsamda önemli bir genişleme yapılmıştır.
Bu İç Genelgede anılan maddeye istinaden tecil ve taksitlendirme talebinde bulunan borçluların bu taleplerinin süratle incelenerek karara bağlanması ve kamu alacaklarının daha etkin bir şekilde tahsil edilmesi amacıyla tecil ve taksitlendirme işlemlerinde uyulması gereken usul ve esaslar açıklanmıştır.
Yasal Düzenleme
Tecil düzenlemesi Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un (6183 sayılı Kanun) 48. maddesinde düzenlenmiştir. Konuyla ilgili açıklamalar da Seri: A Sıra No:1 Tahsilât Genel Tebliği’nin Birinci Kısım Dördüncü Bölümü’nün "I.Tecil" alt başlıklı bölümünde yer almaktadır.
Yasal düzenlemeye göre, devlete ait amme alacaklarında tecil yetkisi ilgili bakana aittir. Ancak bu yetki devredilebiliyor. Yetki yayımlanan iç genelgelerle kullanılmaktadır. Halen yürürlükte olan iç genelge 2014/1 sayılı Tahsilât İç Genelgesidir. Bu genelgeyle, yerel idarelerin tecil yetki sınırları ile bu yetkinin kullanılmasında uyulacak usul ve esaslar yeniden belirlenmiştir durumdadır.
Tecil Edilebilecek Vergiler
İç genelgede, tecil edilemeyeceği belirtilenler dışındaki bütün vergi ve harçların tecil edilebileceği belirtilmiştir. Tecil edilemeyen, yaygın olarak karşılaşılan vergi ve harçlar şunlar: geçici vergi, özel tüketim vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi, özel iletişim vergisi, harçlar (ikmalen tarhiyata dayanan tapu harçları hariç).
Katma değer vergisi tecil edilemeyecek vergiler arasında iken, 20.06.2016 tarihinde yayımlanan 2016/2 sayılı Tahsilat İç Genelgesi’yle kapsama alınmıştır. Dolayısıyla katma değer vergisi borçları için de tecil ve taksitlendirme istenebilir.
Tutar İtibarıyla Tecil Ve Taksitlendirme Yetkisi
Vergi Dairesi Başkanlıkları, Defterdarlıklar, Vergi Dairesi Müdürlüklerine tanınan tecil ve taksitlendirme yetkisi;
a) Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı için, 3.000.000 TL,
b) Ankara, İstanbul ve İzmir Vergi Dairesi Başkanlıkları için, 2.250.000 TL,
c) Adana, Antalya, Bursa, Kocaeli, Mersin ve Konya Vergi Dairesi Başkanlıkları için, 1.500.000 TL,
d) Diğer Vergi Dairesi Başkanlıkları için, 1.250.000 TL,
e) Defterdarlıklar için, 600.000 TL,
f) Bağımsız Vergi Daireleri için, 100.000 TL,
g) Bağlı Vergi Daireleri için, 50.000 TL,
olarak belirlenmiştir.
Bağımsız vergi daireleri için belirlenen tecil yetkisi tutarı; (b) bendinde belirtilen Vergi Dairesi Başkanlıklarına bağlı vergi daireleri için 300.000 TL, (c) bendinde belirtilen Vergi Dairesi Başkanlıklarına bağlı vergi daireleri için 200.000 TL olarak uygulanır.
Motorlu taşıtlar vergisi, motorlu taşıtlar vergisine ait gecikme zammı, gecikme faizi ve vergi cezası, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre verilen trafik para cezaları, 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanununa göre verilen idari para cezaları, mülga 5539 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile 6001 sayılı Karayolları Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun uyarınca tahsili gereken geçiş ücreti ve idari para cezalarından olan alacaklar, Yüksek öğrenim kredi borcu ve yüksek öğrenim harç kredisinden olan alacaklar ile bunlara ilişkin fer'ilerinin tecil taleplerini; tecili talep edilen alacağın tutarına bakılmaksızın değerlendirerek sonuçlandırmaya vergi daireleri yetkili kılınmıştır.
Süre İtibarıyla Tecil Ve Taksitlendirme Yetkisi
Vergi Dairesi Başkanlıkları ve Defterdarlıklar yapılacak tecil ve taksitlendirmelerde, tecil müracaat tarihinden itibaren azami 36 aylık süre aşılmayacak şekilde tecile yetkilidir. Vergi Dairesi Başkanlıkları ve Defterdarlıklar; 36 ayı aşmamak koşuluyla kendilerine bağlı her bir vergi dairesi için farklı tecil yetkisi belirleyebileceklerdir.
Tecil ve taksitlendirme işlemlerinde, tecil süreleri tespit edilirken öncelikle borçluların taleplerinin dikkate alınması, ancak genelgenin "VI-Borçlunun Çok Zor Durum Halinin Tespiti" başlıklı bölümünde yer alan oranlar ile tespit edilmiş azami tecil sürelerinin aşılmaması ve Seri:A Sıra No:1 Tahsilat Genel Tebliğinin tecile ilişkin bölümünde yer alan açıklamaların dikkate alınması gerekmektedir.
Tecil talep edebilecek olanlar
Kamu alacağının tecili, ödemenin veya zorla tahsille ilgili uygulamaların borçluyu çok zor duruma düşürecek olduğu hallerde yapılabiliyor. Talepte bulunan mükellefin "çok zor durumda" olup olmadığı da, likidite oranlarına göre belirleniyor. Yürürlükte olan Genelgeye göre, bilanço esasına göre defter tutanların likidite oranları; “(Dönen varlıklar – Stoklar) / Kısa vadeli yabancı kaynaklar” formülü kullanılarak tespit ediliyor.
Genelgeye göre, borcun tecil edilip edilmeyeceği, tecil edilecekse tecil süresi şu şekilde belirleniyor:
- Likidite oranının 1'den büyük olması durumunda borç tecil edilmiyor,
- Likidite oranının 1 veya 1'den küçük ve 0,50'den büyük olması durumunda 18 aya kadar,
- Likidite oranının 0,50 veya 0,50'den küçük olması durumunda ise borçlar 36 aya kadar tecil edilebiliyor.
Gayrifaal veya faaliyetini terk etmiş olan borçlular ile gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı, ücret, diğer kazanç ve iradları nedeniyle mükellefiyeti bulunan ya da bu sayılanlar dışında kalan diğer borçluların talepleri Tecil ve Taksitlendirme Talep Formundaki beyanlarına göre değerlendirilecek, taksit tutarları ile taksitlendirme süresi borçlunun durumuna göre takdir edilerek borçları 36 aya kadar tecil edilebilecektir.
Bilanço ya da işletme hesabı esasına göre defter tutan borçluların belirlenen oran analizlerine göre borcunun tecil edilmemesi gerektiği sonucuna ulaşılmakla birlikte, tecil müracaat tarihinden itibaren geriye dönük dört ay içerisinde 6183 sayılı Kanunun 105 inci maddesinde yer alan tabii afetlere maruz kaldıklarını belgelendirmeleri durumunda borçlarının 36 ay süre ile tecil edilmesi mümkün bulunmaktadır.
Tecil süresinin tespitinde, borçlunun öteden beri borç ödemede iyi niyetli olup olmadığı, borç tutarının az veya çok oluşu, daha önce tecil edilen borçlarını tecil şartlarına uygun ödeyip ödemediği ve ödeme gücü göz önünde bulunduruluyor. Ayrıca vergi dairesi başkanlıkları ve defterdarlıklar sınır dahilinde, kendilerine bağlı her bir vergi dairesi için farklı tecil yetkisi belirleyebiliyor.
2016/2 sayılı Genelgede, katma değer vergisi alacakları için farklı bir süre belirlenmiştir. Bu vergiden kaynaklanan borçlar ancak altı ayı geçmeyecek şekilde azami altı taksit olarak yeniden yapılandırılabilmektedir.
Teminat Gösterilmesi
Tecil ve taksitlendirme ancak tecil edilen borç için teminat gösterilmesi halinde mümkündür. Borç tutarının 50.000-TL’yı aşmaması durumunda teminat aranmaz. Bu tutarın üzerindeki borçlarda ise bu tutarı aşan kısmın yarısı kadar teminat gösterilmesi gerekmektedir.
Borçluların Tecil Ve Taksitlendirme Başvuruları
6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesine istinaden borçlarının tecil ve taksitlendirilmesini talep eden borçluların; "Tecil ve Taksitlendirme Talep Formu" (EK-1) ile müracaat etmeleri gerekmektedir.
Tecil ve taksitlendirme talebinde bulunan borçlunun formun ilgili bölümlerini doldurmaması durumunda vergi dairesi borçluya gerekli uyarıda bulunacak, yapılan uyarı üzerine borçlunun ilgili bölümleri doldurmaması halinde tecil ve taksitlendirme talebi reddedilecektir.
Kamu kurum ve kuruluşlarının tecil taleplerinde Tecil ve Taksitlendirme Talep Formu aranılmayacaktır.
Borcu Yoktur Yazısı Alınması
Vergi borcu ertelenenler, tecil ve taksitlendirilen borcun %10'unun ödemeleri ve başkaca borçları olmaması şartıyla, vadesi geçmiş borç bulunmadığına dair yazı alabilirler.
Vergisi Ertelenen Aracın Muayenesi
Motorlu taşıtlar vergisinin, bu vergiye ait gecikme zammı, gecikme faizi ve vergi cezasının tecil edilmesi ve taksitlendirilmesi, tecil şartlarına uygun ödeme yapıldığı sürece, aracın fenni muayenesinin yapılmasına engel değildir.
Tecilin Maliyeti
Tecil edilen vergi borçlarına yıllık % 12 tecil faizi hesaplanıyor. Ödenen tecil faizi de gider kaydedilememektedir. Dolayısıyla, kazanç elde eden ve vergi ödeyen mükellefler için, gerçekte tecilin maliyetinin daha fazla olduğunu söylenebilir.