Ticaret Bakanlığın tarafından hazırlanan “Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik” 01.02.2022 tarih ve 31737 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
Bilindiği üzere, 26.10.2021 tarih ve 31640 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7339 Sayılı “Kooperatifler Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile; 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’nun bazı maddelerinde çeşitli değişiklikler yapılmıştı.
7339 Sayılı Kanun’un 9. maddesi ile; 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 69. Maddesi tamamen değiştirilerek, finansal tabloların denetimi dış denetim olarak tanımlanmış ve kooperatiflerin dış denetim sistemi yeniden düzenlenerek bakanlıkça çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslar dikkate alınarak belirlenecek kooperatif ve üst kuruluşlarının finansal tablolarının dış denetime tabi olacağı hükme bağlanmıştı.
Dış denetim, genel kurulca alınan karar doğrultusunda Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yetkilendirilen bağımsız denetçiler, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu’na tabi meslek mensupları, ilgili bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen, bağlı olunan merkez birlikleri veya merkez birliği kurulamamışsa bağlı olunan birlikler tarafından yapılabilecektir.
İlgili bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen birlik ve merkez birlikleri, Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre bağımsız denetime tabi olacaktır.
Bu madde kapsamında yapılacak denetime ilişkin usul ve esaslar, denetçilerin nitelikleri, uyacakları etik ilkeler, görev ve yetkileri, seçilmeleri, görevden alınmaları veya ayrılmaları, denetimin ve denetim raporlarının içeriği ve raporun genel kurula sunulması ile üst kuruluşların yetkilendirilmesine ilişkin hususlar ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Ticaret Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği açıklanmıştı.
01.02.2022 tarih ve 31737 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelikle kooperatif ve üst kuruluşlarının denetimleri ile birlik ve merkez birliklerinin denetim için yetkilendirilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir.
Yönetmelikle yapılan düzenlemelerin ana başlıkları ve öne çıkan hususlar aşağıda bilgilerinize sunulmuştur.
Tanımlar
Denetçi: Denetleme organı üyelerinden her birini,
Denetleme organı tarafından yapılacak denetim: Genel kurul adına kooperatif veya üst kuruluşlarının işlem ve hesaplarını tetkik eden, kooperatif denetim kurulu üyelerince yapılan denetimi,
Denetim elemanı: İlgili Bakanlıkların müfettiş ve/veya kontrolörlerini,
Dış denetim: Finansal tablolardaki bilgilerin, mevzuatta belirtilen esaslara uygunluğu ve doğruluğu hususunda, denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesini ve değerlendirilerek rapora bağlanmasını,
Dış denetçi: Bu Yönetmelik uyarınca yapılacak dış denetimi yürütecek, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen bağımsız denetçiler veya 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa tabi meslek mensupları veya ilgili bakanlıkça denetim yetkisi verilen birliklerde/merkez birliklerinde dış denetimle görevli personelini,
Finansal tablolar: Kooperatifin tabi olduğu 1163 sayılı Kanun, 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve ilgili mevzuatına göre hazırlanması gereken finansal tabloları,
İfade etmektedir.
Kooperatif Denetim Kurulu Tarafından Yapılacak Denetim
Kooperatifin faaliyet konusu içerisinde, tüm işlemlerinin mevzuatta belirlenen usul ve esaslara uygun bir şekilde yürütülüp yürütülmediği, gelir tablosu hesaplarıyla bilançonun defterlerle uygunluk halinde bulunup bulunmadığı, defterlerin düzenli bir surette tutulup tutulmadığı ve gelir tablosu hesaplarıyla mameleki hakkında uyulması gerekli olan hükümlere göre işlem yapılıp yapılmadığı hususları denetleme organı tarafından yapılacak denetimlerde kontrol edilmesi gereken hususlardır.
Denetleme organı (Kooperatif Denetim Kurulu ) olarak en fazla dört yıl için en az bir denetçi seçilir. Genel kurulca ayrıca asıl üye sayısı kadar yedek denetçi seçilebilir.
Denetleme organı (Kooperatif Denetim Kurulu ) üyeleri ve yedeklerinin, seçilmelerini takiben en geç dokuz ay içinde kooperatifçilik eğitim programını tamamlamaları şarttır ve istifa ederek her zaman görevlerinden çekilebilirler.
Denetleme organı (Kooperatif Denetim Kurulu ) üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiç bir ad altında başkaca ödeme yapılamaz.
Kooperatif Denetim Kurulu, her yıl işlem ve hesapları denetledikten sonra 1163 sayılı Kanunun 67. Maddesine uygun hazırlayacakları ve içeriği yönetmelikte belirtilen “Denetleme Organı Yıllık Çalışma Raporu”nu imzalayarak, genel kurul toplantı tarihinden en az 20 gün önce düzenlenerek yönetim kuruluna teslim eder ve bu rapor yönetim kurulu tarafından KOOPBİS’e yüklenir.
Kooperatiflerde Dış Denetim
Yönetmeliğe göre; dış denetimin kapsamı Kooperatiflerin finansal tablolarının; kooperatiflerin tabi olduğu 1163 sayılı Kanun, 6102 sayılı Kanun, 213 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatına göre hazırlanıp hazırlanmadığı, gelir ve giderlerinin dayanağını oluşturan belgelerin ilgili mevzuata uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği, gelir ve gider hesapları ile bilanço hesaplarının defter, kayıt ve belgelerle uyumlu olup olmadığı hususlarıdır.
Kooperatifler Kanunu’nun 69. Maddesine göre; Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da dış denetimin kapsamı içindedir.
Dış Denetim Yapabilecekler
a) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen bağımsız denetçiler,
b) 3568 sayılı Kanuna tabi meslek mensupları,
c) İlgili Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen, bağlı olunan merkez birlikleri veya merkez birliği kurulamamışsa bağlı olunan birlikler,
Dış denetime tabi olan kooperatiflerin genel kurullarında, dış denetimi yapmak üzere birinci fıkrada sayılanlardan biri seçilir.
Dış Denetime Tabi Kooperatifler
Aşağıdaki şartlardan birini sağlayan faal kooperatifler dış denetime tabidir:
a) Tarım satış, tarım kredi, esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet, pancar ekicileri kooperatifleri.
b) Yapı ruhsatı alınmış ve ortak sayısı 100 veya daha fazla olan yapı, turizm geliştirme ve gayrimenkul işletme konularında faaliyet gösteren kooperatifler.
c) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 30 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı olan kooperatifler.
ç) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 2.000 ve daha fazla ortağı bulunan kooperatifler.
Kooperatifler art arda iki hesap döneminde birinci fıkranın 30 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı şartı sağlamaları durumunda, müteakip hesap döneminden itibaren dış denetime tabi olacaktır, bu rakamın altında kalan kooperatifler müteakip hesap döneminden itibaren dış denetim kapsamından çıkarılacaktır.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu kapsamında bağımsız denetim yaptıran kooperatifler, bu Yönetmelik uyarınca yaptırmaları gereken dış denetimden muaftır.
Dış Denetçiler
Yönetmelik kapsamına dış denetim faaliyeti yürütebilmek için aranan şartlar, Dış denetçinin çalışma yöntemi ve görevleri, Dış denetim teknikleri, Dış denetçinin yetki ve yükümlülükleri yönetmelikte sayılmıştır.
Dış denetim yapacak dış denetçilere, Bakanlık veya Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları veya üniversitelerce eğitim ve 5 yıl geçerlilik süresi olan Katılım belgesi verilir.
Dış denetçi; finansal tabloların kayıtlara uygun, doğru ve dürüst şekilde hazırlandığına ilişkin görüş oluşturabilmek amacıyla; öncelikle denetimin konusu ile sınırlı kalmak kaydıyla kooperatifi tanımak için faaliyetler hakkında bilgi toplayarak, denetim ve çalışma programını hazırlamak suretiyle denetimi planlar; yeterli, uygun nitelikte ve güvenilir kanıt toplar ve finansal tablolar ile diğer denetim konularına ilişkin sonuca ulaşır.
Dış Denetçinin Seçimi ve Görevden Alınması
Yönetmelik uyarınca dış denetime tabi olan kooperatiflerde bir dış denetçi görev yapar.
Dış denetçiler, 16. maddede belirtilen nitelikleri taşıyanlar arasından, kuruluşta anasözleşmeyle, sonraki dönemlerde genel kurul kararıyla görev yapacağı hesap dönemi içerisinde seçilirler.
Aynı dış denetçi bir kooperatifte en fazla 4 hesap dönemi görev yapabilir, tekrar görev alabilmesi için 2 yıl geçmiş olması gerekir.
Haklı sebeplerin varlığı halinde genel kurul dış denetçiyi görevden alabilir.
Dış Denetim Raporu
Dış Denetçi, hesap döneminin sonundan itibaren en geç üç ay içerisinde hazırlanarak genel kurula sunulmak üzere, ortakların denetim faaliyetleri ve sonuçları hakkındaki bilgilere tam ve doğru bir şekilde ulaşmasını sağlayacak ayrıntıda olumlu, sınırlı olumlu, olumsuz, görüş bildirmekten kaçınacağı Türkiye denetim standartlarına göre düzenlenmiş bir dış denetim raporu hazırlayarak yönetim kuruluna teslim eder.
Kooperatiflerin mevcut denetleme organı üyeleri için yapılacak ilk seçimlere kadar en az lise düzeyinde diploma sahibi olma şartı aranmaz.
Bu Yönetmelik kapsamında dış denetime tabi olduğu halde söz konusu denetimi yaptırmayan kooperatiflerin finansal tabloları, yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu ve ibra konularında alınan genel kurul kararları geçersiz kabul edilecektir.
Yönetmeliğin; dış denetime ilişkin 13 ilâ 18. ve 20 ilâ 39. maddeleri 01.01.2023 tarihinde yürürlüğe girecek olup, diğer hükümleri yayınlandığı gün yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu yönetmeliğe ulaşmak için tıklayınız.
1163 Sayılı Kooperatifler Kanununa ulaşmak için tıklayınız.
Saygılarımızla.